Spelen is een recht, geen beloning. Elk kind moet mee kunnen doen en plezier hebben, dat spreekt toch voor zich?
Toch is de speeltoestellenbranche nog lang niet de meest inclusieve sector. De harde waarheid is dat niet alle kinderen speelplezier kunnen delen: vooral kinderen met speciale behoeften of een beperking worden vaak buitengesloten. Maar de toekomst van spelen wordt een stuk democratischer.
Lappset heeft samen met het Fins Paralympisch Comité inclusiviteitsscores ontwikkeld die inzicht geven in de mate van inclusiviteit en toegankelijkheid van speeltoestellen.
Deze scores zijn gelanceerd in samenhang met, of beter gezegd: geïntegreerd in, de Lappset Prime speeltoestellenlijn, en beoordelen onder meer mobiliteit, zicht, gehoor, spraak, cognitieve vermogens en motorische coördinatie.
Goed ontwerp helpt verder
Hoofdontwerper Kajsa Mayrhofer vertelt dat Lappset de ontwikkeling van de inclusiviteitsscores al zo’n tweeënhalf jaar geleden startte, met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Lappset wilde met de inclusiviteitsscores recht doen aan alle kinderen.
“We wilden kinderen serieus nemen en niemand negeren. Als iemand wordt buitengesloten, is dat geen goed ontwerp, dan moeten we beter doen,” zegt Mayrhofer. Het idee is eenvoudig: universeel ontwerp moet verschillende manieren van bewegen, waarnemen en interactie ondersteunen en vermijden dat het eindigt in een “one size fits all”-oplossing.
“Als er bijvoorbeeld problemen zijn met evenwicht of staan, willen we dat onze producten de juiste steun bieden. Ons ontwerp moedigt aan om verschillende delen van je lichaam te gebruiken tijdens het spelen,” legt Mayrhofer uit, die sinds 2017 bij Lappset werkt en binnen het bedrijf fungeert als ‘poortwachter’ voor inclusie en toegankelijkheid.
Zeg ‘nee’ tegen speelplekteleurstellingen
Volgens Mayrhofer is er niets pijnlijker dan een uitje naar een nieuwe, veelbelovende speelplek, om er dan achter te komen dat er nauwelijks speelopties zijn. “Kinderen met een beperking zijn dan zó teleurgesteld dat ouders vaak besluiten het niet nog eens te proberen. De angst voor een nieuwe slechte ervaring is simpelweg te groot.”
Ze wijst erop dat, hoewel kinderen nog vaak over het hoofd worden gezien, organisaties zoals de Verenigde Naties duidelijke richtlijnen hebben opgesteld om dit te verbeteren.
De VN-Verklaring inzake de Rechten van het Kind erkent het recht van elk kind om “deel te nemen aan spel en recreatieve activiteiten die passen bij zijn of haar leeftijd” en om “vrij deel te nemen aan het culturele en artistieke leven”. Op de speelplek heeft elk kind bovendien recht op vrijheid van expressie.
Respecteer ieder kind
Ook kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking worden in die Verklaring genoemd: zij hebben recht op “een volwaardig en waardig leven, onder omstandigheden die hun waardigheid waarborgen, zelfstandigheid bevorderen en actieve deelname aan de samenleving mogelijk maken”.
“Spelen is van groot belang voor alle kinderen, en we moeten er alles aan doen om dat te waarborgen,” zegt Mayrhofer.
Ook op wetgevend vlak worden stappen gezet: in Mayrhofers thuisland Zweden is inmiddels een wet ingevoerd die voorschrijft dat speeltoestellen op scholen in zekere mate inclusief moeten zijn.
“Gemeenten, een belangrijke klantgroep van Lappset, kiezen steeds vaker bewust voor inclusieve speeloplossingen,” zegt ze. “En dat is terecht, want gemeentelijke speelplekken worden gefinancierd met belastinggeld. Als iedereen ervoor betaalt, moet ook iedereen ervan kunnen genieten.”
Lichaam, geest en zintuigen
De noodzaak van inclusief spelen is duidelijk, maar hoe werken de inclusiviteitsscores in de praktijk? Mayrhofer legt uit dat elk Prime speeltoestel wordt beoordeeld vanuit drie invalshoeken: Lichaam, Geest en Zintuigen en vervolgens wordt gewaardeerd op Inclusiviteit en Toegankelijkheid met een score van 0, 1, 2 of 3.
“Geen enkel nieuw Lappset toestel zal ooit met nul punten worden ontworpen,” zegt ze.
Alle Prime producten krijgen nu minimaal een voldoende score op inclusiviteit en toegankelijkheid, maar de ambitie stopt daar niet. Door verschillende aanpassingen hebben we van veel producten hun score inmiddels met 40–70% kunnen verhogen.
“Soms kun je met relatief kleine aanpassingen al 40% verbetering realiseren,” legt ze uit.
“Goed ontwerp zit vaak in de details, dat geldt hier zeker.”
Toch is een score boven de 90 uitzonderlijk moeilijk te behalen, zelfs voor de nieuwste generatie Prime toestellen. “We hebben slechts drie of vier producten die dat niveau bereiken,” zegt Mayrhofer.
Feiten als fundament, passie als drijfveer
Het samenstellen van het systeem voor inclusiviteitsscores was een intensief proces.
Vanaf het begin wist Lappset dat het onderwerp gevoelig lag, want het tegemoetkomen aan de ene groep kan soms betekenen dat een andere zich vergeten voelt.
“Door het als een ontwerpproces te benaderen, konden we de uitdagingen beter bespreken en voortgang boeken,” legt Mayrhofer uit. Ze begon met benchmarks en concepten, die ze zelf “fluffy” noemt, om het project op gang te brengen. Daarbij ontdekte ze dat taalgerelateerde beperkingen, ADHD en autisme de meest voorkomende uitdagingen zijn bij kinderen.
“Er zijn minder kinderen in een rolstoel of met een visuele beperking, maar samen vormen ze een zeer diverse groep,” zegt ze.
Van theorie naar praktijk
Hoe ontwerp je een speelplek die rekening houdt met zóveel verschillende behoeften?
Er is geen wonderoplossing, maar Mayrhofer ontdekte onderweg tal van praktische verbeteringen.
“We merkten bijvoorbeeld dat extra handgrepen helpen voor kinderen met evenwichts- of coördinatieproblemen. Heb je er vier? Maak er acht, zo kan iedereen meespelen.”
Een andere ontwerpvondst: bij speelstructuren met meerdere niveaus kun je vloeren deels vervangen door netten. “Zo kunnen kinderen op de begane grond zien wat er boven gebeurt en zelfs meedoen, want via de netten kunnen voorwerpen of spelletjes worden uitgewisseld. Het voegt echt een nieuwe dimensie toe aan het spel.”
Verbeter de communicatie
Ook het toevoegen van communicatieborden of -symbolen op de speelplek verhoogt de speelkwaliteit voor veel kinderen. Kinderen met een gehoorbeperking kunnen er gebruik van maken, maar ze helpen net zo goed bij communicatie- of begripsproblemen.
Met de borden kunnen kinderen aangeven of ze alleen willen spelen of anderen willen uitnodigen. “Door elkaar beter te begrijpen, ontstaan er minder conflicten op de speelplek,” aldus Mayrhofer.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Op de hoogte blijven van wat we doen en hoe we dat samen kunnen doen? Schrijf je in! Door je voorkeuren door te geven kunnen we je gerichter op de hoogte houden over jouw interesses.
Met het invullen geef ik Lappset toestemming om mij e-mailberichten over bedrijfs- of productupdates te sturen. Lappset heeft een privacybeleid dat in overeenstemming is met de AVG-wetgeving.